Strade d'Italia

BOLSENA - gdzie etruska historia przeplata się z wielką świętą i Cudem Eucharystycznym na tle błękitnego jeziora

BOLSENA jest cudownym małym miasteczkiem, bajecznie położonym na brzegu jeziora o tej samej nazwie, otoczonym gajami oliwnymi i rzędami cyprysowych strażników, pustymi przestrzeniami pól, ukwieconych łąk, eleganckich winnic i dumnych pinii. Jest nie tylko miastem o długiej historii i tradycji, ale i celem pielgrzymek religijnych, miejscem beztroskiego wypoczynku na plażach Jeziora Bolsena, sportów wodnych i odpoczynki nad czystą wodą skrzącą się we włoskim słońcu.

Bolsena leży w Prowincji Viterbo na terenie Regionu Lacjum (Lazio), przy jego północnej granicy, tylko kilka kilometrów od Umbrii. Liczy niecałe 4 tysiące mieszkańców. W okolicy nie ma żadnych dużych miast, nie ma też przemysłu, ruchliwych dróg czy tłumów turystów – jest za to cisza, spokój, przepiękne widoki i jedno z najczystszych jezior Italii. Bolsena to idealne miejsce na wakacje dla osób spragnionych natury, spokoju i beztroskiego relaksu, ale i dla tych, którzy chcą aktywnie spędzić czas: przede wszystkim na dwóch kółkach, bo ścieżek rowerowych i tras dla cyklistów w okolicy jest mnóstwo, a także dla miłośników żeglowania, surfingu czy innych form wodnego szaleństwa.

Historia miasta jest imponująco długa. Założono je w III wieku przed naszą erą, ale już około 300 lat wcześniej, w miejscu dzisiejszego zamku i dzielnicy zamkowej, istniała twierdza etruska wokół której powstała mała osada. Możemy więc powiedzieć, że swoje początki Bolsena zawdzięcza Etruskom oraz bliskości Orvieto, które było jednym z najważniejszych etruskich miast. Twierdza ta zostaje zniszczona w 308 roku p.n.e. podczas wojny rzymsko – etruskiej, samo miasto natomiast powstaje w połowie III wieku i zostaje założone przez Rzymian, którzy usytuowali je na północnym brzegu jeziora i nazwali Volsinii, a nazwa ta nawiązywała do oryginalnej, etruskiej: Velzna (po łacinie Volsinii). Z nazwy łacińskiej, drogą modyfikacji językowych, powstała dzisiejsza nazwa miasta: Bolsena (Bulsinii, Volseno, Borseno).

Początkowo miasto jest niewielki, ale ożywa i wzbogaca się dzięki rzymskiej drodze Via Cassia, która wybudowana zostaje w połowie II w p.n.e. i przebiega właśnie przez Bolsenę. Okres prosperity trwa bardzo długo, bo aż do czasów Cesarza Konstantyna (IV wiek n.e.), kiedy to rozpoczyna się jej powolny upadek, a kres Bolsenie kładą najazdy Gotów i Longobardów w VI wieku n.e. – miasto właściwie przestaje istnieć.

Pod koniec III wieku żyła w Bolsenie młoda dziewczyna o imieniu Krystyna, która była pierwszą męczennicą chrześcijańską miasta. Poniosła śmierć najprawdopodobniej w roku 295 ne.e. podczas prześladowań Cesarze Dioklecjana, a jej umęczone ciało złożono w katakumbach w mieście. Jej kult z czasem rozszerzył się na całą okolicę, a jej męczeństwo w ustnych przekazach obrosło legendą (więcej o życiu Świętaj Krystyny można przeczytać tutaj: https://stradeditalia.eu/pl/artykul/swieta-krystyna-z-bolseny-47). Dzisiaj jest patronką miasta i jej właśnie poświęcona jest część bazyliki w Bolsenie. To właśnie dzięki kultowi tej świętej dziewczyny miasto stopniowo zaczynało się odradzać z upadku, a kiedy w IX wieku znalazło się na trasie Via Francigena – powstało ze zniszczeń i rozpoczęło swoje nowe życie.

Via Francigena czyli tak zwana Droga Francuska była trasą pielgrzymkową prowadzącą do Rzymu. Rozpoczynała się w Canterbury na południu Anglii, przebiegała przez całą Francję (stąd jej nazwa), Północną Italię – i kończyła się w Rzymie u grobu św. Piotra i św. Pawła. Była licznie uczęszczanym szlakiem religijnym już od IX wieku, a podróżujący nią pielgrzymi zatrzymywali się wzdłuż trasy na odpoczynek i regenerację sił. Na takie przerwy wybierali szczególnie miejsca, gdzie mogli również pomodlić się nad grobami świętych – i właśnie dzięki temu Bolsena jest chętnie przez nich odwiedzana – często zatrzymywali się przy grobie św. Krystyny. W średniowieczu rozwija się zatem miasto dzięki pielgrzymom i to właśnie Bolsena średniowieczna stanowi dzisiaj najpiękniejszą i najciekawszą część miasteczka. A św. Krystyna przyczyniła się do największego wydarzenia jakie miało miejsce w Bolsenie w całej historii tego miejsca, a mianowicie do Cudu Eucharystycznego, który wydarzył się właśnie nad jej grobem w roku 1263. Pewien czeski ksiądz z Pragi, któremu potomni nadali imię Piotr, podczas swojej pielgrzymki do Rzymu Drogą Francigena zatrzymał się w Bolsenie aby nad grobem świętej męczennicy odprawić Mszę Święta. Podczas Przeistoczenia hostia, którą trzymał w dłoniach spływa krwią – zszokowany kapłan nie wie co zrobić, zawija się krwawiące Ciało Chrystusa w leżący na ołtarzu korporał i ucieka do zakrystii. Kilka kropel krwi spada również na posadzkę kościoła. Wydarzenie to dociera do uszu Papieża Urbana IV, który życzy sobie aby korporał i cudowną hostię przenieść do Orvieto, w którym akurat przebywał. Nie pozostają więc relikwie w Bolsenie, a do dzisiaj przechowane są w pobliskim Orvieto w cudownej bazylice wybudowanej specjalnie dla Chrystusa obecnego w krwawiącej hostii. W Bolsenie natomiast pozostało 5 fragmentów posadzki na których widoczne są ślady krwi Jezusa – obecnie znajdują się tam tylko cztery, gdyż jeden został podarowany Parafii św. Krystyny w Porchiano. Cudowna Hostia oraz splamiony krwią chrystusową korporał przeniesiono w uroczystej procesji do Bolseny, co dało początek Procesji Bożego Ciała (więcej na ten temat można przeczytać tutaj: https://stradeditalia.eu/pl/artykul/orvieto--cud-eucharystyczny--16).

Dzisiejsza Bolsena oprócz relaksu nad jeziorem oferuje również kilka bardzo ciekawych miejsc architektury zarówno okresu rzymskiego, jak i średniowiecznego, a także najważniejsze w okolicy miejsce kultu religijnego, którym jest Bazylika Świętej Krystyny z Bolseny zwana też czasami Bazyliką Cudu Eucharystycznego.

Co zatem możemy zwiedzić:

Ruiny etrusko – rzymskiego miasta Volsinii oraz fortyfikacji, które łączyły Volsinii z Orvieto,
Rocca Monaldeschi della Cervara czyli wznosząca się nad miastem ufortyfikowana twierdza, która powstała w XII wieku przy Via Cassia na polecenie Papieża Adriana IV, a następnie przeszła w ręce możnej rodziny Monaldeschi z Orvieto. Dzisiaj twierdza udostępniona jest do zwiedzania. Położona jest w najwyższej części miasta i mieści muzeum, w którym przechowywane są pamiątki etruskie i rzymskie. W zamku znajduje się również Aquario di Bolsena w którym zobaczymy roślinność i ryby z Jeziora Bolsena. A z tarasów i wież zamku – cudowny widok na okolicę: delikatne miasteczko poniżej, błękitną upstrzoną słonecznymi refleksami taflę wody i bezmiar ciągnącej się przestrzeni z cyprysami, pianiami, winnicami, oliwkowymi drzewkami i wielobarwną mozaiką pól i łąk, które zmieniają swoje kolory kilka razy w roku – już dla samego widoku warto wspiąć się na szczyt miasta i wstąpić do twierdzy,
Bazylika św. Krystyny, która składa się tak naprawdę z dwóch kościołów: części poświęconej tej młodej nieustraszonej patronce miasta z katakumbami i jej grobem oraz części poświęconej wydarzeniom roku 1263 czyli Cudowi Eucharystycznemu. Wizualnie fasada podzielona jest na trzy części, tak jakby budynek składał się z trzech osobnych kościołów i po części tak jest. Część środkowa odpowiada średniowiecznemu kościołowi poświęconemu św. Krystynie, a jej fasada pochodzi z końca XV wieku i została ufundowana przez florenckich Medyceuszy. Część lewa to tak zwany Kościół Świętych Kamieni gdzie przechowywane są cztery płyty posadzki z XIII-wiecznego kościoła, na których do dzisiaj widoczne są ślady Krwi Chrystusa. Część prawa to z kolei XV-wieczne Oratorium Świętego Leonarda. Nad całością góruje wieża z przełomu XIII i XIV wieku. W rzeczywistości wnętrze przedstawia się trochę inaczej niż sugerowałaby to część zewnętrzna: składa się z dwóch osobnych kościołów w części środkowej, katakumb i najstarszej średniowiecznej części sanktuarium po lewej stronie oraz ciągu kaplic renesansowych po prawej stronie. W sierpniu 1976 roku Papież Paweł VI wyniósł kościół do godności bazyliki mniejszej.
Pałace i place renesansowe z najważniejszym placem Piazza Matteotti oraz najpiękniejszymi pałacami w centrum: Palazzo Monaldeschi della Cervara, Palazzo del Drago i Palazzo Caposavi.

Najważniejszym walorem turystycznym miasteczka jest niewątpliwie Jezioro Bolsena, na którego północnym brzegu przycupnęło miasto. Jezioro to jest uważane za najczystsze jezioro Europy! Powstało około 370 tysięcy lat temu w kraterze wygasłego wulkanu i ma powierzchnię 114 km² oraz maksymalną głębokość 146 metrów. Na jeziorze są dwie wyspy, jedna z nich była przez wieki prywatną rezydencją papieży. Jest stosunkowo niewielkie i kameralne, spokojne i niezagospodarowane dzięki czemu zachowało naturalny krajobraz, a flora i fauna są liczne i bezpieczne. W samej Bolsenie jest dość duża plaża piaszczysto-trawiasta, zejście do wody jest łagodne, woda ciepła i czysta – to wymarzone miejsce na spokojne rodzinne wakacje z dziećmi. Nie ma szumu, hałasu, tłumów turystów, dyskotek czy rzędów sklepików z pamiątkami. Owszem, w mieście znajduje się kilka naprawdę dobrych restauracji i trattorii z pysznym lokalnym jedzeniem, rybami słodkowodnymi prosto z jeziora (głównie sieja), są bary i lodziarnie, nawet sklepiki z pamiątkami, ale wszystko na rozmiar i wzór Bolseny jeziora i Bolseny miasta – małe, ciche i urokliwe. Okolice miasta zachęcają do wycieczek. Niedaleko stąd do słynnego Orvieto, do Viterbo ze swoim Pałacem Papieskim i termami, do niesamowitego zawieszonego na skale Cività di Bagnoregio. Kilka kroków stąd do Umbrii i Toskanii, jest więc Bolsena dobrą bazą wypadową również na dłuższe wycieczki po okolicy.

Warto wpaść do Bolseny w drugiej połowie lipca, kiedy to w mieście obchodzi się uroczyście święto św. Krystyny. Ulice dekorowane są kwietnymi dywanami, a w wigilię wspomnienia św. Krystyny na ulicach miasta odtwarzane są sceny z jej życia i męczeństwa. Festa di Santa Cristina przyciąga tłumy na te dwa szczególne dni, ale zdecydowanie warto wziąć w niej udział.

Z Bolseną związana jest także inna wielka święta Kościoła Katolickiego, która poniosła męczeńską śmierć w Chinach w 1900 roku. To Maria della Pace czyli Maria Giuliani, o której można przeczytać tutaj: https://stradeditalia.eu/pl/artykul/swieta-maria-od-pokoju-72.