O Italii / TRENTINO - ALTO ADIGE / VIPITENO

VIPITENO czyli ostatnie włoskie miasto przed granicą austriacką, które przez długie wieki należało do Austrii

To właściwie ostatnie miasto włoskie przed austriacką granicą, nie licząc samego Brennero, które jest miasteczkiem granicznym. Od Austrii Vipiteno oddalone jest o niecałe 20 kilometrów (w linii prostej to nawet 15 km), a położenie przy A22 pozwala na pokonanie tego odcinka w kilka minut. Bolzano znajduje się 70 km na południe, a austriacki Innsbruck o 50 km w kierunku północnym. Niemieckojęzyczna nazwa miasta to Sterzing. Vipiteno położone jest na wysokości 950 metrów n.p.m. i otoczone jest wysokimi Alpami. Nie jest duże, liczy 7100 mieszkańców Prowincji Bolzano. Jest wpisane na listę I borghi più belli d’Italia czyli najpiękniejszych zakątków Włoch.

Przez miasteczko przepływa Rzeka Isarco, której źródła położone są na Przełęczy Brennero. Isarco ma 95 kilometrów długości i wpada do Adygi niedaleko Bolzano. Otoczenie Vipiteno jest cudowne: bezpośrednio nad miastem wznosi się Monte Cavallo o wysokości 2176 m n.p.m. Na zachodzie Cima Gallina (2800 m n.p.m.), a na północnym – wschodzie Cima di Stilves (2422 m n.p.m.). Na zboczach Monte Cavallo są liczne wyciągi narciarskie, położone kilka minut od centrum miasta. Dodatkowo Vipiteno posiada jeden z najdłuższych torów saneczkarskich w Trentino – Alto Adige o długości 10 kilometrów. Oprócz tego cała okolica miasta jest świetnie przygotowana dla narciarzy i w najbliższej okolicy znajdują się liczne ośrodki narciarskie, z których te najbliższe to Racines i Ladurns. Latem z kolei okolica oferuje kilometry górskich szlaków o różnych poziomach zaawansowania i długości oraz liczne ścieżki rowerowe w otaczających górach i dolinach.

Miasto ma korzenie rzymskie. Zostało założone w 14 roku p.n.e. jako ufortyfikowany ośrodek wojskowy Vipitenum przy drodze łączącej z Italii z krajami po drugiej strony Alp. Aż do 1180 roku funkcjonuje łacińska nazwa miasta, jednak pod koniec XII wieku pojawia się po raz pierwszy nazwa niemieckojęzyczna Stercengum. Pod koniec XIII wieku otrzymuje prawa miejsce i jest ciągle miejscem tranzytowym przez Przełęcz Brennero, co zresztą nie zmieniło się do dnia dzisiejszego. Obecnie to przede wszystkim ośrodek turystyczny i narciarski.

Miasto ma bardzo ciekawą flagę. Przedstawiony jest na niej mnich – pielgrzym, ubrany w czarny habit, z różańcem w dłoni i laską podróżną na tle tyrolskiego orła. Symbol ten został po raz pierwszy użyty w 1328 roku i jest używany także obecnie.

Dzisiaj miasto posiada kilka ciekawych zabytków do których warto zajrzeć podczas pobytu w Vipiteno. Jest Teatr Miejski (Teatro Comunale), trzy muzea (Museo Civico, Museo Multscher oraz Museo Provinciale delle Miniere di Ridanna/Monteneve, które upamiętnia kopalnie srebra istniejące w okolicy).

Najważniejszym kościołem Vipiteno jest Parafia Matki Bożej z Palude (La chiesa parrocchiale di Nostra Signora della Palude), który jest najwyższym kościołem pomiędzy Monachium, a Weroną! Ma 32 metry wysokości, 38 metrów długości i 23 metry szerokości. Został wzniesiony w miejscu pierwszego romańskiego kościółka, tam gdzie w czasach antycznych znajdował się rzymski cmentarz. Budowa kościoła parafialnego przypada na XV wiek; jeszcze w tym samym wieku rozpoczęto jego rozbudowę, która została ukończona w 1525 roku. Gotycki ołtarz główny jest dziełem rzeźbiarza Hansa Multscher z Ulm. W drugiej połowie XIX wieku kościół przebudowano w stylu neogotyckim.

Obok kościoła parafialnego znajduje się tak zwany Deutschhaus czyli kompleks składający się z Muzeum Miejskiego, Muzeum Multscher (rzeźbiarza, którego autorstwa jest główny ołtarz w parafialnym kościele), Kościół św. Elżbiety, Instytut Muzyczny oraz siedziba Burgerkapelle Sterzing czyli oficjalnego zespołu muzycznego miasta Vipiteno. Muzeum Miejskie gromadzi stare mapy tych terenów, dokumenty historyczne i stare druki przedstawiające okolice miasta; jedna z sekcji związana jest także z lokalnym rzemiosłem. Z kolei Kościół Św. Elżbiety to budynek z XVIII wieku na planie ośmiokąta, którego sklepienie pokryte jest freskiem przedstawiającym Chwałę Świętej Elżbiety, dzieło Matthaüsa Günthera.

Kościół Świętego Ducha (Chiesa di Santo Spirito) pochodzi z końca XIV wieku i jest najstarszym zachowanym kościołem w mieście. Posiada dwie nawy o nierównej szerokości które zostały w całości pokryte freskami przez Hansa di Brunico w okresie 1410-1420. Dekoracje te przedstawiają sceny z Biblii: Sąd Ostateczny, Pokłon Trzech Króli, Rzeź Niewiniątek oraz sceny związane ze śmiercią i zmartwychwstaniem Chrystusa.

Charakterystycznym elementem miasta jest Torre delle Dodici czyli Wieża Dwunastu ukończona w 1472 roku i wysoka na 46 metrów. Ratusz miasta mieści się w późnogotyckim pałacu Palazzo del Municipio, wewnątrz którego znajduje się jedna z najpiękniejszych w całym Regionie Trentino – Alto Adige sala obrad oraz ciekawa sala balowa.

Vipiteno jest ważnym ośrodkiem produkcji wyrobów nabiałowych, głównie masła i jogurtu, wytwarzanych w zakładach Latteria Vipiteno, dlatego też w lipcu i sierpniu odbywa się w mieście Festiwal Jogurtu. Z kolei w drugą niedzielę września ma miejsce Sagra Canederli. Canederli to rodzaj knedli albo dużych gnocchi, których głównym składnikiem jest chleb. To tradycyjna potrawa tych okolic i jej przygotowanie ma różne wariacje: do chleba dodaje się jajko i mleko (czasami zamiast chleba używana jest polenta), a następnie według upodobań: można dodać ser żółty, speck albo boczek, pietruszkę i trochę mąki.

2 kilometry na południe od Vipiteno, przy samej Autostradzie A22, znajduje się Castel Tasso. To jeden z najstarszych, najbogatszych i historycznie najważniejszych zamków Górnej Adygi. Wznosi się na wzgórzu nad równiną, na której obecnie znajduje się małe lotnisko (początkowo wojskowe, dzisiaj używane tylko w celach turystycznych). Najstarsze dokumenty na temat Zamku Tasso pochodzą z 1100 roku, gdzie miejsce to zostaje wymienione jako posiadłość Książąt Bawarskich. Przez kolejne wieki właściciel zmienia się wielokrotnie, zamek przechodzi z rąk do rąk możnych rodów austriackich, a w 1470 roku zostaje sprzedany Zakonowi Krzyżackiemu, któremu zawdzięczamy jego obecny wygląd. Od 1813 roku staje się własnością arystokratycznej rodziny Thurn und Taxis z Ratyzbony i to od ich zitalizowanego nazwiska otrzymuje nazwę: Taxis czyli Tasso, która jest w użyciu od początku lat 30-tych XIX wieku.

Dzisiaj zamek ten zajmuje jedno z najważniejszych miejsc w historii Alto Adige. Przeszłość była dla niego łaskawa: tak naprawdę nigdy nie został zniszczony ani zdemolowany, nie był też nigdy siłą zdobyty przez wroga. Dzięki temu wiele oryginalnych elementów wyposażenia i mebli zachowało się do dzisiaj w bardzo dobrym stanie. W zamku znajduje się niewielka Kaplica Św. Zenona (Cappella di San Zeno), obok której odnaleziono osiem drewnianych beczek z IV i VII wieku; dwie z nich wystawione są dzisiaj wśród eksponatów muzealnych, a sześć w Museo Archeologico dell’Alto Adige w Bolzano. Do zwiedzania udostępnionych jest 10 sal, wśród których zobaczymy XIII-wieczną kuchnię z otwartym kominkiem, mieszkalną wieżę, więzienie 5 metrów pod poziomem zamku, tak zwaną Zieloną Salę (Sala Verde) udekorowaną w tym właśnie kolorze. Cały zamek jest wspaniałym przykładem średniowiecznej twierdzy, którą Castel Tasso był w przeszłości.

Dokładnie naprzeciwko Zamku Tasso, po drugiej stronie Autostrady A22 zobaczymy kolejny zamek: to Castel Pietra. Również i ten monument jest świetnie zachowany i posiada bardzo dużo oryginalnych elementów z XIII-XV wieku. Obecnie zamek jest w rękach prywatnych i nie jest udostępniony do zwiedzania. Dominującym elementem całej struktury jest okrągła wieża, najstarsza część całego kompleksu. Kolejną częścią zamku jest XV-wieczny pałac, a także późnogotycka Kaplica Św. Erazma ukończona w 1511 roku. W zamku mieszka książęca Rodzina Auersperg z Salzburga.