O Italii / FRIULI VENEZIA GIULIA / VAL RESIA

LA VALLE DI RESIA to Dolina Potoku Resia czyli rzadko odwiedzana oaza ciszy i spokoju z cudownym potokiem w tle

Dolina Resia to bardzo mało znany odcinek trasy pomiędzy Tarvisio, a Udine.  Dolina ta rozpoczyna się w miasteczku Resiutta, ale proponuję zatrzymać się na chwilę już wcześniej, w Chiusaforte (bezpośrednio przy drodze SS13).

Chiusaforte jest malutkie (tylko około 620 mieszkańców), położone nad brzegiem Rzeki Fella, ale to fajne miejsce na krótki spacer i kawę. Swoją nazwę zawdzięcza Twierdzy Chiusa, która została wybudowana w tym miejscu na polecenie Patriarchów Akwilei w XI wieku, ale miasto już dużo wcześniej pełniło strategiczne funkcje obronne. To Rzymianie zrobili z niego pierwszy fort, który miał strzec podróżujących do północnej prowincji Noricum (dzisiejsza południowa Austria). Twierdza Chiusa pobierała opłaty za przejazd, pełniła także funkcję „ospedale”. Ospedale w dzisiejszym języku włoskim to szpital, słowo natomiast pochodzi od słowa „ospitalità” czyli gościnność. Ospedale było miejscem, gdzie pielgrzymi czy podróżni mogli skorzystać z gościnności – mogli odpocząć, przenocować, zjeść posiłek na trasie – to były takie pierwsze hotele dla podróżujących. Ze względu na strategiczne położenie Twierdza Chiusa była łakomym kąskiem dla okolicznych władców, znajdowała się więc kilkakrotnie na linii konfliktów pomiędzy Akwileją, Gorizią, Austrią i Wenecją. Budynek twierdzy został ostatecznie zniszczony przez Austriaków w XIX wieku – miejsce było potrzebne na budowę nowej drogi (do dzisiaj nie zachowały się po niej żadne pozostałości). Przez miasteczko przebiega jedna główna droga, przy której znajduje się kilka barów, restauracji, sklepów i hotelików – niektóre funkcjonują już bardzo długo, nawet ponad 100 lat (na przykład Trattoria Figli Martina działa już w tym samym miejscu od ponad 130 lat!). Punktem charakterystycznym miasteczka jest kościół parafialny pod wezwaniem św. Bartłomieja, neoklasycystyczny budynek przypominający swoim wyglądem świątynię rzymską. Położony na wzniesieniu na skraju miasta, z przyległym cmentarzem, a jego jasne ściany odbijają się na tle gór. Jest też dobrym punktem widokowym na okolicę i przepływającą poniżej Rzekę Fella.

Z Chiusaforte kierujemy się dalej na południe drogą SS13, szeroką doliną Rzeki Fella i po 10 kilometrach dojeżdżamy do małego miasteczka. To Resiutta – brama Doliny Resia. Skręcamy w lewo, w drogę SP42, w kierunku Stolvizza.

Dolina Potoku Resia ma 18 kilometrów długości, a otaczające ją szczyty to już Alpy Julijskie. Jest obramowana górami, które osiągają wysokości pomiędzy 1 800, a 2 500 metrów n.p.m, z najwyższym szczytem Monte Canin (2587 m n.p.m.). Miejscami jest bardzo szeroka i rozległa, miejscami wąska i przebiega w wąwozach. Wzdłuż doliny rozłożyło się kilka małych wiosek, które należą do Gminy Resia. Część doliny wchodzi w skład powstałego w 1996 roku Parku Narodowego Prealp Julijskich. Sama rzeczka ma około 20 kilometrów długości i tak naprawdę nazywana jest torrente czyli potokiem. Wypływa na zboczach góry Monte Canin i wpada do rzeki Fella, której jest największym dopływem.

Obszar Doliny Resia jest bardzo bogaty w przeróżne gatunki flory i fauny – znajdziemy tutaj ponad 1200 rodzajów roślin i zwierząt, z czego około 60 to gatunki endemiczne. Coraz liczniej występuje niedźwiedź brunatny i ryś. Żyje tam także ponad 100 gatunków ptaków.

Również historycznie dolina ta ma duże znaczenie. Pomiędzy VI a VII wiekiem zadomowiły się tam plemiona słowiańskie przybyłe przez Alpy z nad rzeki Drawa i Sawa. Dzięki odizolowanemu położeniu kultura ta przetrwały w dolinie do dzisiaj, zachowując swoje tradycje, a także swój język. Jest to dialekt o bardzo dużych wpływach języków słowiańskich ze szczególnym podobieństwem do języka słoweńskiego. Ze względu na swoją oryginalność oraz niewielki zasięg występowania został wpisany na Listę UNESCO. Język ten pochodzi z okresu średniowiecza, a dzisiaj jest używany tylko i wyłącznie w tej jednej dolinie – jest uważany za odmianę języka friulijskiego.

Mieszkańcy Doliny Resia rozkochani są także w muzyce i tańcu, a ich tradycyjny taniec la resiana tańczony jest przede wszystkim w okresie Karnawału przy akompaniamencie tradycyjnych instrumentów regionalnych: zitire i bunkule (odmiana skrzypiec i rodzaj małego kontrabasu). Karnawał jest okresem wesołych zabaw i tradycyjnych strojów: nosi się ubrania białe, ozdobione różnokolorowymi pasami oraz obowiązkowe nakrycia głowy: dla kobiet to przepiękna bardzo wysoka ręcznie robiona kompozycja kwiatowa, a dla mężczyzn to czarny kapelusz w kształcie bombki lub podobny do kobiecego, również ozdobiony kwiatami, ale mniejszy. Oprócz tego mężczyźni ubierają tradycyjne eleganckie buty z klamerką, spodnie do kolan oraz specjalne wysokie białe skarpety.

Przejazd przez dolinę nie zajmuje dużo czasu. Rozpoczynamy w Resiutta. Po kilku kilometrach drogi SP42 (niecałe 6 km) odbijamy w lewo na Prato di Resia/San Giorgio – spinamy się w górę kilkoma serpentynami i docieramy do małej wioski z cudownym widokiem na okoliczne góry na Parku Naturalnego Prealp Julijskich. Robimy pętelkę i kilkoma tornanti wracamy do SP42, w okolicy mostu nad Potokiem Resia i przystanku autobusowego. W tym miejscu warto zaparkować samochód wzdłuż drogi i dziką ścieżką zejść nad samą wodę, aby schłodzić się w świeżym krystalicznym potoku (buty do wody wskazane) i popływać pod wodospadem. Kontynuujemy SP42 aż dojedziemy do Stolvizzy, gdzie właściwie droga się kończy, ale z parkingu przy Trattoria All’Arrivo roztacza się wspaniały widok na całą dolinę i przebytą przez nas drogę.