O Italii / LE MARCHE / URBINO

Ma opinię najpiękniejszego miasta we Włoszech i najcenniejszej perły renesansu, jest miejscem urodzenia Rafaela Santi

Rok 1997, pierwsze rodzinne objazdowe wakacje we Włoszech. Polonezem. To wtedy przeczytaliśmy w przewodniku zdanie: „jeżeli miałbyś zobaczyć we Włoszech tylko jedno jedyne miasto to powinno to być Urbino”. No i oczywiście pojechaliśmy…

Urbino kojarzy mi się z ciepłem. Mam przed oczyma obraz tego miasta w promieniach zachodzącego słońca kiedy te wszystkie mury „gorały” i wydawało się, że miasto płonie. Słońce potrafi ocieplić nawet zimny kamień, zimne ściany, cegły, zmienić oblicze, pokolorować. Urbino wygląda pięknie o każdej porze dnia, ale zachodzące słońce dodaje temu miastu magii, dzięki której widok ten zapada nam na długo w pamięć.

Urbino leży wśród łagodnie pofalowanych wzgórz Regionu Marche (Le Marche), który – moim skromnym zdaniem – jest jednym z najpiękniejszych włoskich regionów. Chciałoby się powiedzieć, że miasto znajduje się z dala o utartych szlaków i w pewnym sensie tak jest, ale jednak nie do końca. Tylko 30 kilometrów dzieli Urbino od jednej z najliczniej uczęszczanych włoskich autostrad – Autostrady A14 Adriatica, która biegnie wzdłuż prawie całej długości Morza Adriatyckiego od wschodniej strony Półwyspu Apenińskiego (od Rimini aż po Bari i jeszcze dalej na południe do Lecce już jako Strada Statale SS16). To tylko 35 kilometrów od Pesaro, 45 od Fano, 60 km od popularnego kurortu wakacyjnego Rimini. Blisko, bardzo blisko dla kogoś kto chce się zachwycić Renesansowym Miastem Idealnym, jakim Urbino miało być. Czy jest – odpowiedzcie sobie sami. Ja uważam, że ideałów nie ma i że tak jest lepiej – bo każdy jest oryginalny i na swój sposób idealny. Świat jednak docenił to miejsce i w 1998 roku wpisał Urbino na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Mało tego – miasto jest jednym z najważniejszych 14 zjednoczonych w XIX wieku włoskich miast upamiętnionych na słynnym Vittoriano czyli rzymskim Ołtarzu Ojczyzny (Altare della Patria). Było więc Urbino nie tylko piękne i idealne, było także niezwykle ważne.

Założone przez Umbrów, jedno z najstarszych plemion Italii. W 90 roku p.n.e. otrzymuje prawa rzymskie zgodnie z Lex Julia – specjalnym aktem prawnym, który nadawał Umbrom rzymskie obywatelstwo. Trudne czasy podczas konfliktu Longobardów i Franków, wpływy bizantyjskie, Cesarz Barbarossa i zależność od Rimini – tak po krótce  można opisać kilka wieków po upadku Imperium Rzymskiego. Kiedy w 1202 roku rozpoczyna się panowanie Rimini na scenie politycznej pojawia się Rodzina Montefeltrów i to ona podniesie rangę Urbino do ideału wymarzonego przez Federico da Montefeltro, który w pewnym sensie stworzył to miasto od nowa. Panował w Urbino w XV wieku (1444-1482) i pozostawił nam cudowną pamiątkę w postaci dzisiejszego miasta. Był świetnym wodzem, genialnym dyplomatą, kochał sztukę, malarstwo, rzeźbę, wspierał artystów, których licznie zapraszał na swój dwór. Był ogromnym miłośnikiem literatury i muzyki, a do tego sprytnym i obrotnym politykiem, który potrafił nie tylko mówić, ale i działać. To właśnie on postanowił zrobić z Urbino miasto idealne według nowych założeń renesansowych stwarzając coś pięknego, nowoczesnego, wygodnego i mądrego w swoim założeniu i – paradoksalnie – w swojej prostocie i małości. To na jego dworze powstają bardzo ważne opracowania na temat sztuki i architektury: Piero della Francesca pisze o perspektywie, Francesco di Giorgio Martini tworzy swój Traktat o Architekturze. To na dworze Federico da Montefeltro pojawia się po raz pierwszy idea tak zwanego gentiluomo czyli człowieka kulturalnego, uprzejmego i wykształconego. Powstają ideały – miasta, państwa, człowieka. Federico słynął z przywiązania do dworskiej etykiety i zasad, kochał piękne stroje i piękne wnętrza – sam jednak szczególnie piękny nie był. Zachował się jego portret autorstwa Piero della Francesca, który pokazuje mężczyznę o bardzo ostrych rysach twarzy i dużym orlim nosie. Bliźniaczym portretem jest obraz jego żony Battisty Sforza, której także nie możemy określić pięknością, ale styl, szyk, elegancja, powaga – powalają (dzisiaj oba portrety znajdują się w Galerii Uffizi we Florencji). Federico zasłużył sobie na niezwykły przydomek: La luce d’Italia czyli Światło Italii – to dzięki niemu zapanował ład i porządek, to on rozpropagował praworządność, zamiłowanie do kultury, sztuki, teatru, elegancji i nauki.

Po śmierci Federico było już tylko gorzej. Najpierw Urbino dostaje się pod panowanie szalonego Cesare Borgia, syna Papieża Aleksandra VI. Następnie miasto przejmuje Ród Della Rovere, rodzina kolejnego władcy na Stolicy Piotrowej: Papieża Juliusza II.  W pierwszej połowie XVII wieku Urbino staje się częścią Państwa Kościelnego, własnością papieży i to oni władają miastem aż do roku 1860 kiedy to 8 września zostaje przyłączone do nowopowstałego Królestwa Włoch.

Historia miasta w 1860 roku się nie kończy, ale to co dla nas najważniejsze już się wydarzyło – powstało Urbino idealne, cudowne miasto renesansowe – i właśnie takie zachowało się do dzisiaj. Z daleka wygląda jak układanka poskładana z beżowych kostek, z bliska uspakaja, łagodzi, przytula. Skupione budynki, jednolita architektura, zbita bryła miasta sprawiają wrażenie jedności. Wydaje się, że to idealna, harmonijnie dopasowana całość w której wyróżniają się dwie budowle: najważniejsze zabytki Urbino – Palazzo Ducale czyli Pałac Książęcy oraz Duomo czyli Katedra.

Palazzo Ducale to bezsprzecznie najważniejszy zabytek miasta, który zdecydowanie dominuje nad delikatną i drobną zabudową Urbino. Jest najpełniejszym przykładem pałacu renesansowego i obecnie jest własnością Państwa Włoskiego i siedzibą Galerii Narodowej Regionu Marche (Galleria Nazionale delle Marche). To jeden z najczęściej odwiedzanych zabytków Marche, miejsce wielu wydarzeń muzealnych, kulturalnych, artystycznych i muzycznych. Stanowił spełnienie marzenia i architektonicznej wizji Federico da Montefeltro, który był jego sponsorem i najważniejszym mieszkańcem. Powstał w miejscu wcześniejszego pałacu książęcego, prostego budynku o niewielkich rozmiarach, który nie spełniał oczekiwań i wymagań Pana Montefeltro. Plan był niezwykle ambitny i kosztowny, ale właśnie takiego życzył sobie Federico – rezydencja miała świadczyć o jego ważności, wielkości i zamożności. I faktycznie się mu to udało, bo Pałac Książęcy w Urbino aż do dzisiaj uważany jest za jedną z najpiękniejszych rezydencji książęcych o najczystszych liniach renesansowych.

Powstał w drugiej połowie XV wieku według projektu florenckich architektów i był budowany w czterech fazach, aż do drugiej połowy kolejnego stulecia. Podczas pierwszego etapu wybudowano Pałacyk Jole (il Palazzetto della Jole), o trzech piętrach, w surowym, prostym stylu, z wewnętrznym dziedzińcem. W tym czasie władza Federico rośnie gwałtownie i apetyt na piękną rezydencję również: w latach 60-tych XV wieku, po przejęciu Rimini, Fano i Senigalli Książę zażyczył sobie rezydencji, która przewyższy wszystkie książęce pałace Italii. To miał być nie tylko jego dom, ale przede wszystkim jego reprezentacyjna siedziba administracyjna, miejsce spotkań ważnych osobistości tamtych czasów, miejsce gdzie kwitnie kultura, literatura, sztuka. Powstaje w tym czasie rozległy dziedziniec z portykiem, tak zwany Cortille D’Onore, a pałac i miasto zostają ufortyfikowane. W obrębie pałacu powstają także reprezentacyjne schody (Scalone D’Onore), biblioteka, Sala Audiencyjna, Sala Anielska (La Sala Degli Angeli) gabinety i kaplice. Budowla rozrasta się i staje się główną częścią miasta, otwiera się na place i stopniowo łączy się z Katedrą. Frontowa część pałacu wychodząca na stromą skarpę nad Rzeką Valbona zostaje ukończona – to tak zwana Fasada Torricini  czyli Fasada Wieżyczek (La Facciata dei Torricini), która staje się symbolem miasta i najbardziej rozpoznawalną częścią Urbino. Zawdzięcza swoją nazwę dwom smukłym wieżom pomiędzy które wtuliła się wąska i wysoka fasada podzielona trzema eleganckimi loggiami. Odcina się biały tryumfalny łuk, wzorowany na łuku z Castel Nuovo z Neapolu. Fasada Torricini nie patrzy w stronę miasteczka, ale na zewnątrz, dzięki czemu możliwa była większa wolność stylistyczna, a architekci nie musieli martwić się jej zgodnością z istniejącymi już sąsiednimi budynkami. Jest dobrze widoczna z daleka i jest symbolem książęcej władzy Montefeltro. Piękny jest jej kolor, jasny i przyjemny,  wydaje się być ciepła, szczególnie w promieniach zachodzącego Słońca.

Trzeci etap rozbudowy pałacu trwa aż do śmierci Federico w 1482 roku i obejmuje powstanie nowych przestrzeni prywatnych księcia, a ponad to ukończenie głównej fasady, ogrodów książęcych, dekoracji okien, kominków, kapiteli, architrawów, a także estetyka obejścia pałacu – powstaje specjalny podjazd dla konnych wozów, który umożliwia dotarcie bezpośrednio do rezydencji, powstają powozownie i nowe stajnie.

Pomimo faktu, iż budowę poszczególnych części pałacu dzielą dziesięciolecia i zamysły różnych artystów, całość stanowi niesamowicie spójną równowagę i harmonię, a proporcje budowli idealnie do siebie pasują. Cały kompleks jest asymetryczny i nieregularny ze względu na ukształtowanie terenu oraz istnienie wcześniejszych budynków, ale to tylko nadaje mu oryginalności i szlachetności formy, co może zadziwiać ze względu na brak jednego wspólnego projektu całej tej budowli.

Ostatnia faza budowy Palazzo Ducale przypada na okres kilkudziesięciu lat po śmierci Federico Da Montefeltro (lata 60. XVI wieku) kiedy to powstały kolejne apartamenty mieszkalne pod władzą panującego już wtedy Rodu Della Rovere. W 1631 roku pałac zostaje siedzibą legata papieskiego, w latach 1889-1997 jest siedzibą Szkoły Książki (La Scuola del Libro), a w 2013 roku przeprowadzono jego renowację. Obecnie mieści się w jego wnętrzach Galleria Nazionale delle Marche z dziełami Rafaela, Piero della Francesca, Tiziana, Paolo Uccello i Melozzo da Forli.

Pałac Książęcy jest otwarty dla zwiedzających od wtorku do niedzieli w godzinach 8.30-19.15, obecnie z powodu pandemii na wejścia w weekend wymagana jest rezerwacja minimum dzień wcześniej.

Drugim najważniejszym budynkiem w mieście jest Duomo czyli Katedra Matki Bożej Wniebowziętej (Santa Maria Assunta). Obecny budynek powstał w miejscu kościoła renesansowego, który został doszczętnie zniszczony podczas trzęsienia ziemi w 1789 roku i odbudowany z stylu neoklasycystycznym o tych samych rozmiarach co renesansowy poprzednik: długości 64,5 metra, szerokości 36,8 metra i wysokości 50 metrów. Pierwszy kościół w tym miejscu powstał w 1021 roku i został odnowiony na życzenie Księcia Federico Da Montefeltro w drugiej połowie XV wieku. Miał trzy nawy, jasne wnętrze, prosty projekt sieneńskiego architekta Francesco di Giorgio Martini, których w owym czasie był ulubionym mistrzem Montefeltro. Niestety to klasyczne dzieło renesansu zostało całkowicie zniszczone podczas dwóch trzęsień ziemi: 3 czerwca 1781 roku oraz 12 stycznia osiem lat później – szkody były tak wielkie, że zdecydowano się na budowę nowego kościoła, a dzieło to powierzono Camillo Morigia (fasada) oraz Giuseppe Valadier, który był odpowiedzialny za całość budowli i jej wnętrze. Budowa nowego Duomo zakończyła się w 1801 roku. Fasada jest z jasnego kamienia z Furlo i ozdobiona jest 3 rzeźbami które reprezentują Cnoty Teologiczne (Wiara, Nadzieja i Dobro) oraz dwoma figurami: Świętego Augustyna (po lewej) i Świętego Jana Chryzostoma (po prawej). Widoczna jest także inskrypcja - podziękowanie dla Uniwersytetu w Urbino za sfinansowanie budowy dachu. Eleganckie wnętrze, dzieło Valadiera, jest na planie krzyża łacińskiego z trzema nawami i sklepieniem kolebkowym, przykryte jest majestatyczną kopułą wypełnioną zgrabnymi kasetonami. Wśród najważniejszych dzieł sztuki Duomo wymienić należy obraz przedstawiający Przeniesienie Świętego Domku z Loreto, dzieło Claudio Ridolfi z XVII wieku, Męczeństwo Świętego Sebastiana (1558) oraz Świętą Cecylię – dzieła Federico Barocci, a także Zwiastowanie Raffaella Motta da Reggio (XVI wiek). W Kaplicy Niepokalanego Poczęcia znajduje się obraz Carlo Maratta przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny (początek XVIII wieku) oraz Narodziny Dziewicy Carlo Cignano z tego samego okresu. W Kaplicy Najświętszego Sakramentu Ostatnia Wieczerza, kolejne dzieło Federico Barocci, jednego z najważniejszych artystów barokowych Regionu Marche. Wspomnieć należy także dwie marmurowe rzeźby: Papieża Klemensa XI, dzieło Francesco Moratti (1710) oraz rzeźbę przedstawiającą Rafaela Sanzio, dzieło Carlo Finelli z 1847 roku.

30 października 2016 roku katedra ucierpiała ponownie podczas trzęsienia ziemi, które nawiedziło w tym pechowym roku kilkakrotnie Regiony Marche, Umbria i Lazio. Po czterech latach odbudowy kościół został udostępniony dla wiernych 28 listopada 2020 roku.

Ważną część katedry stanowią jej podziemia. To tak zwane Oratorium Najświętszego Krzyża z Groty, albo Oratorium Groty, w skrócie nazywane Grotami Katedry (L’Oratorio del Santissimo Crocifisso della Grotta, Oratorio della Grotta albo Grotte del Duomo). Znajdują się bezpośrednio pod katedrą i składają się z czterech kaplic wybudowanych pomiędzy XVI i XVII wiekiem: Kaplica Narodzenia (Cappella della Natività) z pięknym marmurowym ołtarzem oraz malowidłem przedstawiającym Narodzenie Chrystusa (1682); Kaplica Krucyfiksu (Cappella del Crocifisso), autorstwa Giuseppe Valadier wybudowana po trzęsieniu ziemi w 1789 roku, wewnątrz której przechowywany jest drewniany krucyfiks z XV wieku, a 5 lamp wykonano ze szkła z weneckiej Wyspy Murano; Kaplica Zmartwychwstania (Cappella della Resurrezione) gdzie znajduje się marmurowa Pieta dłuta Giovanni Bandini (XVI wiek); Kaplica Grobu Pańskiego (Cappella del Sepolcro) w której znajduje się terakotowa grupa rzeźbiarska przedstawiająca Opłakiwanie Martwego Chrystusa (Compianto su Cristo Morto, wiek XV). Nadmienić należy, iż w Kaplicy Krucyfiksu znajduje się nagrobek ostatniego księcia Urbino Federico Ubaldo Della Rovere, który zmarł w tajemniczych okolicznościach 29 czerwca 1623 roku w wieku 18 lat.

Lista kościołów Urbino, tych wewnątrz murów miejskich jak i poza nimi, jest niezwykle długa. Tutaj chciałabym wspomnieć jeszcze tylko kilka z kilkudziesięciu świątyń, którymi mogą poszczycić się miasto i gmina Urbino.

Klasztor Świętej Klary, w rzeczywistości były klasztor, jest obecnie siedzibą Instytutu Przemysłu Artystycznego Urbino (L’Istituto Superiore per le Industrie Artistiche di Urbino). To ogromny renesansowy budynek wybudowany około roku 1420 dla wdów, które w 1456 roku przyjęły regułę Świętej Klary od Papieża Kaliksta III dzięki inicjatywie samego Księga Federico Da Montefeltro. Ciekawostką jest to, że w 1457 roku do klasztoru wstąpiła pierwsza żona Federico Gentile Brancaleoni, a w 1472 roku w krypcie klasztoru pochowano jego drugą żonę, Battista Sforza. W 1482 roku w tym samym miejscu pochowana została Elisabetta da Montefeltro, córka Federico, która wstąpiła do tego klasztoru po śmierci swojego męża Roberto Malatesta. Miejsce to żyło swoim religijnym życiem aż do 1864 roku kiedy zostało przejęte przez gminę i zamienione na szkołę dla dziewcząt, a w 1904 roku stało się szpitalem miejskim. Niestety z biegiem lat uległy zniszczeniu freski, które zdobiły wnętrza klasztoru w związku z czym zdecydowano się przeprowadzić gruntowny remont budynku: 22 września 2011 roku budynek klasztorny zostaje przekazany w ręce artystów, którzy po 4 latach intensywnych prac przywrócili mu jego XVI-wieczny wygląd.

Klasztor Świętego Franciszka to jedno z najważniejszych miejsc kultu religijnego Urbino. Znajduje się przy Piazza San Francesco, niedaleko Via Raffaello, kilka kroków od centralnego placu miasta Piazza Della Repubblica. Bracia Franciszkańscy obecni byli w mieście już od 1228 roku zakładając w tym okresie mały konwent niedaleko obecnego Kościoła Świętego Ducha (Santo Spirito). Obecny kościół i klasztor wzniesiono w drugiej połowie XIII wieku w stylu romańsko – gotyckim z trzema wewnętrznymi dziedzińcami i dużym ogrodem i sadem. Klasztor szczycił się prowadzoną przez siebie szkołą Gimnasium Publicum, gdzie można było uzyskać dyplom z teologii i filozofii. W XVII wieku zostaje częściowo zniszczony i przechodzi przez okres trudnych zmian i architektonicznych rekonstrukcji po trzęsieniu ziemi sfinansowanych przez Kardynała Annibale Albani. W 1807 roku podczas okupacji francuskiej klasztor zostaje zamieniony na koszary, aby jednak w 1816 roku wrócić do swojej religijnej funkcji. Z czasem, w wyniku kolejnych przekształceń i zmian, część budynku zostaje przeznaczona na pocztę i liceum artystyczne, a z oryginalnych trzech dziedzińców do dzisiaj zachował się tylko jeden. Główna struktura budynku kościoła pochodzi z XIV wieku, ma 45 metrów długości i 20 metrów szerokości, podzielona jest na dwie nawy z których prawa jest mała i wąska i zamknięta 7 kaplicami. W całym kościele oryginalnie znajdowało się aż 18 ołtarzy, a na środku centralnej nawy znajdował się drewniany chór. Z przechowywanych w kościele dzieł należy wymienić obraz głównego ołtarza, dzieło Federico Barocci Perdono d’Assisi czyli Przebaczenie z Asyżu, a także dwa ogromne płótna ponad ołtarzami transeptu przedstawiające Świętego Piotra, który udziela chrztu lokalnym świętym Processo i Martiniano autorstwa Giuseppe Passeri oraz Święty Piotr udzielający chrztu Centurionowi Cornello di Ercole Procaccini. Kościół ten można określić mianem Panteonu Urbino ze względu na znajdujące się tam nagrobki najważniejszych postaci związanych z miastem: Błogosławiony Pelingotto, hrabia Antonio II da Montefeltro, hrabia Guidantonio da Montefeltro i jego pierwsza żona Rengarda Malatesta, Giovanni Santi i jego żona Magia Ciarla – rodzice Wielkiego Raffaella Sanzio, artysta Federico Barocci, Timoteo Vitti, matematyka Federico Camandino, poetów Antonio Galli, Marco Montano, rzeźbiarza Antonio Battiferri, malarzy Muzio Oddi i Cesare Maggeri oraz wielu innych. W przepięknej Kaplicy Albani pochowano z kolei Orazio Albani i Elena Mosca, dziadka i matkę Papieża Klemensa XI, którego alabastrowe popiersie znajduje się na ścianie tej samej kaplicy.

Kościół i Klasztor Świętego Dominika są obecnie w rękach Uniwersytetu Urbino i znajdują się kilka kroków od głównego wejścia do Pałacu Książęcego. Budynki Dominikańskie powstały w XIV wieku, a odnowiono je pięć stuleci później. W okresie 2016-2020, kiedy ze względu na prace rekonstrukcyjne zamknięta była katedra, kościół ten pełnił funkcję Duomo di Urbino. Przed kościołem znajduje się niewysoki obelisk egipski, datowany na 550 rok p.n.e. podarowany miastu przez Papieża Klemensa XI - to jeden z 12 oryginalnych egipskich obelisków, które znajdują się w Italii. Kościół ma prostą ceglaną fasadę na tle której odcina się wyraźnie wykonany z białego trawertynu portal wejściowy z lunetą autorstwa Luca Della Robbia. W lunecie terakotowe rzeźby: Matki Boskiej z Dzieciątkiem oraz Świętych: Dominika, Tomasza z Akwinu, Alberta Wielkiego oraz Piotra. Obecne figury to świetna kopia oryginalnych XV-wiecznych rzeźb znajdujących się w Pałacu Książęcym w Urbino. Jednonawowe wnętrze wydaje się niezwykle jasne i przestronne ze względu na białe ściany. Po obu stronach nawy znajdują się dwa płótna pędzla Francesco Vanni, a ołtarz główny jest dziełem Giovanni Conca.

Miłośnicy fresków powinni odwiedzić powstałe w XIV wieku Oratorium Świętego Jana Chrzciciela (Oratorio di San Giovanni Battista). To prosty budynek na planie prostokąta w stylu neogotyckim wykonany według projektu Diomede Catalucci odrestaurowany w XX wieku . Wewnątrz można podziwiać oryginalny drewniany sufit o kształcie odwróconego kadłuba statku oraz freski, które pokrywają prawie całe ściany. Malowidła te są imponujące – przedstawiają Ukrzyżowanie Chrystusa na ścianie za Głównym Ołtarzem oraz sceny z życia Świętego Jana Chrzciciela wzdłuż całej prawej ściany, a także na ścianie wejściowej – te niestety są słabo widoczne i mocno zniszczone. Na ścianie lewej zobaczymy jeszcze dwie sceny z życia Świętego Jana, scenę śmierci błogosławionego Pietro Spagnoli (którego szczątki znajdują się pod ołtarzem oratorium) oraz dwa freski przedstawiające Matkę Bożą pomiędzy Świętymi: Madonna z Dzieciątkiem pomiędzy Św. Janem Chrzcicielem i Św. Janem Ewangelistą, na drugim zaś pomiędzy Św. Janem Chrzcicielem i Św. Sebastianem. Atmosfera wewnątrz oratorium jest cudowna, tajemnicza i mistyczna i z pewnością warto tam wstąpić. Wszystkie malowidła są w stylu gotyku, pochodzą z pierwszej połowy XV wieku i są dziełami lokalnych artystów Regionu Marche, w szczególności Braci Salimbeni.

Znajdujące się przy tej samej ulicy Oratorium Świętego Józefa (Oratorio di San Giuseppe) ma zupełnie inny charakter – jest barokową perełką, cenną szkatułą, przebogatą w dekoracje, jasną i strojną. Do wnętrza prowadzi majestatyczny portal, schody oraz długi korytarz na końcu którego zobaczymy statuę Świętego Józefa, patrona tego miejsca. Sam kościół jest jednonawowy na planie prostokąta, całkowicie ozdobiony freskami na ścianach i w kopule przez miejscowego malarza Carlo  Roncalli, którego autorstwa są także wiszące na ścianach płótna przedstawiające sceny z życia Świętego Józefa (Zaślubiny z Maryją, Narodzenie Jezusa, Ucieczka do Egiptu i Śmierć Świętego). Przepiękny główny ołtarz zdobią dwie porfirowe kolumny pochodzące z rzymskiego Panteonu oraz marmurowa figura Świętego Józefa, dzieło Giuseppe Lironi, pochodząca z Bazyliki Św. Jana na rzymskim Lateranie. Cennym zabytkiem oratorium jest również Cappella del Presepe czyli Kaplica Szopki, w której znajduje się unikatowa na skalę światową grupa rzeźbiarska przedstawiająca grotę w której narodził się Jezus odtworzoną w całości z tufu i kamienia pomiędzy, 1545, a 1550, dzieło Federico Brandani. Święta Rodzina, osiołek, byki, czterech pasterzy, a wszystkie figury są naturalnych rozmiarów, ich twarze wyrażają prawdziwe emocje i uczucia. Dzieło to jest uważane za najpiękniejszą rzeźbę manieryzmu włoskiego.

I ostatni już kościół o którym chcę tutaj wspomnieć znajduje się poza murami miasta – to franciszkański Kościół Świętego Bernardyna (Chiesa di San Bernardino), zwany także Mauzoleum Książąt Urbino. Znajduje się około 2,5 kilometra od miasta, na wzgórzu z którego możemy podziwiać panoramę całego Urbino. Został wzniesiony na życzenie Federico Da Montefeltro już po jego śmierci jako miejsce pochówku jego samego, a także jego następców. Jest oczywiście w ukochanym przez Federico stylu renesansowym, a jego architekt Francesco di Giorgio Martino współpracował przy jego budowie z młodym i jeszcze niedoświadczonym Donato Bramante. Z zewnątrz jest dość prosty i przypomina twierdzę wojskową co kontrastuje z jego bogatym wnętrzem: jasnym, monumentalnym, na planie krzyża łacińskiego z jedną nawą pokrytą sklepieniem kolebkowym i kopułą. W kościele został pochowany Federico Da Montefeltro, jego syn i następca Guidobaldo oraz ostatnia żona Elisabetta Gonzaga.

Urbino otoczone jest murami obronnymi powstałymi wraz z miastem: na przełomie XV i XVI wieku. Do dzisiaj w ich ciągu zachowało się 8 bram prowadzących do miasta, z których najważniejsza jest Porta Valbona wybudowana w 1621 roku z okazji ślubu Federico Ubaldo della Rovere z Klaudią Medycejską. Oprócz bram, 10 bastionów i twierdza: Fortezza Albornoz, XIV forteca wybudowana w celach obronnych wewnątrz której znajduje się obecnie Muzeum Broni. Warto wspiąć się na mury fortecy, skąd roztacza się przepiękna panorama miasta z Palazzo Ducale i Duomo na wyciągnięcie ręki.

Urbino jest miastem wyjątkowo przyjemnym, niewielkim, a pełnym ukrytych skarbów, zabytków i dzieł sztuki na miarę światową. Jego strome, wąskie uliczki, kamienne i ceglane fasady domów, małe sklepiki, bary i klimatyczne restauracje, cudowna okolica z fantastycznymi widokami Regionu Marche przyciągają jak magnez. Jest też miastem nauki, a jego Uniwersytet jest jednym z najważniejszych w kraju i jednym z najstarszych w Europie. Ufundowany w 1506 roku podtrzymuje swoje długie tradycje: obecnie liczba studentów przewyższa liczbę stałych mieszkańców miasta! W mieście znajduje się także Akademia Sztuk Pięknych założona w 1967 roku i Instytut Artystyczny Istituto Superiore per le Industrie Artistiche kontynuujący stare tradycje Scuola del Libro.

Nie można wyjechać z Urbino bez wizyty w jeszcze jednym miejscu: to Via Raffaello 57 gdzie znajduje się dom urodzenia wielkiego Rafaela Santi (Raffaello Santi), obecnie muzeum. Dom ten nabyła rodzina Santi w 1460 roku, a wiosną 1483 roku przyszedł w nim na świat ich syn Raffaello, jeden z największych artystów Renesansu, którego niezwykle nowatorski sposób malowania postaci wpisał go na listę największych malarzy wszechczasów. Dzieciństwo spędzone w Urbino na artystycznym dworze Montefeltro (jego ojciec był ich nadwornym malarzem), odcisnęło wpływ na jego życiową drogę – częste wizyty w Pałacu Książęcym, bliskość cennych dzieł sztuki, głównie autorstwa Piero Della Francesca, ukształtowały duszę i pragnienia młodego człowieka. Pracował w Urbino, Perugii, Sienie i Rzymie gdzie pozostał już na zawsze – umarł bardzo młodo, w wieku zaledwie 37 lat, a po jego śmierci płakał sam Papież Leon X i cały artystyczny świat. Został pochowany w rzymskim Panteonie. Zarówno data jego urodzin jak i data jego śmierci przypadły w Wielki Piątek, tak więc nazywany był przez wielu artystą boskim, bogiem sztuki – za Giorgio Vasari, biografem wielkich artystów renesansowych, który po raz pierwszy tego określenia użył. Dom Rafaela w Urbino przechowuje wiele pamiątek po nim i jego rodzinie: na I piętrze zobaczymy XV-wieczne meble, piękne kasetonowe sufity, obrazy ojca Rafaela Giovanni Santi oraz reprodukcje dzieł samego Mistrza. Najważniejszym dziełem jest Madonna di Casa Santi czyli Madonna z Dzieciątkiem przypisywana młodemu Rafaelowi i rozpoczynającą długą serię obrazów przedstawiających ulubiony temat artysty czyli portrety Matki Boskiej. Zobaczymy również portret Rafaela przypisywany Donato Bramante oraz kolekcję ceramiki z Urbino. Na drugim piętrze znajduje się kolekcja monet i obrazów XIX-wiecznych artystów oraz kopie dzieł Rafaela. Muzeum czynne jest każdego dnia w godzinach 10-13 i 15-18., rezerwacja nie jest wymagana.

Ceny biletów wstępu w Urbino:

Palazzo Ducale: €8, ulgowy €2, młodzież do 18 roku życia wstęp wolny

Dom Raffaela: €3,50, ulgowy €1

Oratorium Świętego Jana €3, ulgowy €2 (10-15 lat), poniżej 9 lat wstęp darmowy

Oratorium Świętego Jerzego €3, ulgowy €2 (10-15 lat), poniżej 9 lat wstęp darmowy

(wspólny bilet do obu oratoriów: €5, ulgowy €3)