O Italii / VENETO / WENECJA / KANAŁ GRANDE

Najpiękniejsza wodna droga na świecie pomiędzy cudnymi pałacami radośnie przeglądającymi się w jej falach

Wielki Kanał (Canal Grande) to zdecydowanie największy, najważniejszy i najpiękniejszy kanał Wenecji. Przecina miasto w pół, a po obu jego brzegach znajduje się 6 weneckich dzielnic: po trzy z każdej strony. Kształtem przypomina odwróconą literę S, rozpoczyna się w okolicy Piazzale Roma, a kończy przy Placu Świętego Marka (dokładniej przy Placyku Św. Marka). Spinają go 4 mosty: Ponte Rialto z XVI wieku, Ponte dell’Accademia i Ponte degli Scalzi z wieku XIX oraz Ponte della Costituzione z XXI wieku. Jego długość to około 3800 metrów, osiąga szerokość od 30 do 70 metrów i średnią głębokość 5 metrów. . Z kanału głównego odchodzi 45 kanałów bocznych, zwanych rio.

Wzdłuż jego brzegów wzniesiono ponad 170 budynków – pochodzących z okresu od XII do XVIII wieku eleganckich pałaców o różnych stylach i wzorach architektonicznych. Właściwie prawie wszystkie te pałace wyrastają bezpośrednio z wody i tylko podczas rejsu statkiem można je podziwiać w pełnej okazałości. Są przeróżne – powstały w różnych okresach, różnych stylach architektonicznych, są różnej wysokości i szerokości z różnorodnymi fasadami i o różnych barwach, ale łączy je elegancja, szyk, fantazja, lekkość i finezja, wszystkie zachwycają swoimi dumnymi fasadami odbijającymi się w wodzie Wielkiego Kanału. Poprzedzone małymi mostkami i drewnianymi palami służącymi do parkowania są niemym dowodem świetności Serenissimy – to właśnie w tych pałach mieszkały najznakomitsze i najbogatsze weneckie rody, a dzisiaj wiele z nich jest w prywatnych rękach współczesnej „arystokracji” z całego globu. Zanim jednak kanał stał się ulubionym miejsce weneckiej szlachty budynki wzdłuż jego brzegów należały do handlarzy i kupców – to tak zwane casa-fondaco czyli połączenie handlowego magazynu z częścią mieszkalną. Taki dom posiadał zazwyczaj otwarty na wodę portyk na parterze, który służył do załadunku i rozładunku towarów. Na pierwszym piętrze dolnemu portykowi odpowiadała elegancka loggia za którą otwierał się ogromny salon, a z niego sypialnie. Po bokach budowane były zazwyczaj dwie wieże. Najlepszym przykładem takiego właśnie domu jest Pałac Fondaco dei Turchi w Dzielnicy Santa Croce. Razem z Pałacem Fondaco dei Tedeschi świadczy o obecności kupców innej narodowości, którzy w Wenecji mieszkali: turchi czyli Turcy, tedeschi to Niemcy. Częściowo to również kupcy, którzy wnieśli się na wyżyny handlu i zyskali znaczenie i bogactwo stali się częścią arystokracji weneckiej.

Wraz z rozwojem handlu i poszerzaniem wpływów republiki na wschód zmienia się styl w architekturze – widać co raz większą rolę sztuki wschodniej, bizantyjskiej. Na fasadach pałaców pojawiają się ozdobne rzeźbione gzymsy, kolumny z dekoracyjnymi kapitelami. Łączą się one z typowymi weneckimi elementami architektonicznymi i powstaje tak zwany styl wenecko – bizantyjski. Wprowadzanie wschodnich elementów nasila się podczas krucjat czyli wypraw krzyżowych do Ziemi Świętej. Przykładami takich domów przy Canale Grande mogą być: Ca' Farsetti, Ca' Loredan oraz Ca' Da Mosto – wszystkie z XII i XIII wieku.

W kolejnym okresie (XIV wiek) pojawia się w Wenecji gotyk, ale jakże jest inny od tego gotyku, który znany z Francji czy chociażby z Polski. Jest cudownie lekki, nie ma właściwie żadnych cech obronności czy ciężkości murów – no bo po co? Wenecja nie musiała się przed nikim bronić, dlatego też ten styl dociera do miasta stosunkowo późno. Pierwszym gotyckim pałacem jest przebudowana południowa ściana Pałacu Dożów, a za nim pojawiają się kolejne, pełne delikatnych wysokich łuków i portyków, smukłych kolumn, pięknych ażurowych zakończeń okien czy łukowatych zamknięć arkad. Wszystko lekkie i wyrafinowane, dlatego też wenecki gotyk ma swoją specjalną nazwę – to gotyk kwitnący (gotico fiorito). Wzrasta upodobanie do marmuru, a fasady pałaców zaczynają nabierać kolorów. Najsłynniejszym przykładem pełnego rozkwitu gotyku weneckiego wzdłuż Kanału Grande jest przepiękna fasada Pałacu Ca’ d’Oro czyli Złotego Domu z pierwszej połowy XV wieku, a także Kościół Santa Maria della Carità, w którym mieści się obecnie Galleria dell’Accademia. Oprócz tego wymienić należy Palazzo Pisani, Palazzo Loredan dell’Ambasciatore, Ca’ Foscari (dzisiaj siedziba uniwersytetu), Palazzo Barbaro a San Vidal oraz Palazzo Cavalli-Franchetti.

Pod koniec XV wieku zaczynają pojawiać się także renesansowy kanony architektorniczne, a pionierem tego stylu w Wenecji jest Mauro Codussi. Obecnie najciekawszym zachowanym przykładem jego dzieła jest Ca’ Vendramin Calergi, w którym znajduje się dzisiaj kasyno. Okres ten cechował się dużą ilością okien pięknie zdobionych z kolumnami w stylu klasycznym.

W XVI wieku w Wenecji pojawia się Jacopo Sansovino, przybyły w Rzymu w 1527 roku – i miasto znowu zmienia oblicze w kierunku starożytnej klasyki. Nie tylko wzdłuż Kanału Grande, ale i przy Placu Świętego Marka ten wielki architekt pozostawia swoje fantastyczne ślady dla przyszłych pokoleń. Nad Wielkim Kanałem pozostawił Palazzo Corner della Ca’ Granda oraz Palazzo Dofin Manin, które charakteryzują się białymi fasadami, jeszcze bardziej smukłym ukierunkowaniem ku górze oraz pojawieniem się wewnętrznego dziedzińca. Oprócz Sansovinowych domów w Canale Grande przeglądają się także renesansowe Palazzo Papadopoli oraz Palazzo Grimani di San Luca.

W 1582 rooku Alessandro Vittoria wprowadza do miasta pierwsze barokowe elementy, które zobaczymy na fasadzie Palazzo Balbi (obecnie siedziba Regionu Veneto). Pojawiają się kręcone ramki oraz nieskończona ilość ornamentów i zdobnych motywów złoconych, którymi charakteryzuje się barok. Najważniejszym architektem tego okresu jest Baldassare Longhena, który rozpoczyna budowę nowego kościoła nad Kanałem Grande: Basilica di Santa Maria della Salute czyli Kościoła Matki Bożej Zdrowia. To przepiękny przykład barokowej konstrukcji, z fasadą ozdobioną licznymi motywami dekoracyjnymi oraz figurami świętych, ze spiralnymi wolutami i wysoką kopułą. Oprócz bazyliki zaprojektował kilka uroczych pałaców na przykład Ca’ Pesaro i Ca’ Rezzonico oraz Kościół Degli Scalzi.

Wiek XVII przynosi stopniowy upadek ważności i wpływów Serenissimy co przekłada się oczywiście na budowlany rozwój w mieście, ale nie nad Kanałem Grande. Związane jest to ze wzrostem ilości nowobogackich rodzin, które za ogromne pieniądze kupowały sobie tytuły szlacheckie i pomimo ekonomicznego kryzysu chciały swoje znaczenie pokazać i zademonstrować, dlatego też wiele rezydencji zostaje przejętych, zrekonstruowanych i upiększonych, niejednokrotnie zmuszającym stare tradycyjne rodziny wenecki do opuszczania swoich rodowych siedzib i szukania nowych, mniej ekskluzywnych.

Upadek Republiki Weneckiej w 1797 roku stanowił swoistego rodzaju „zamrożenie” budowlane nad Kanałem Grande. Wenecki rody straciły swoje znaczenie, majątki i powód do inwestowania tego co im jeszcze pozostało. Część tych cudownych zabytkowych pałaców zostaje zniszczonych i utraconych na zawsze, na szczęście większość pozostała i przetrwała ciężki okres dla miasta. Podczas krótkiego panowania Napoleona mniej szczęścia miały budynki religijne – większość zakonów została rozwiązana, kościoły opróżnione z wyposażenia i dzieł sztuki bądź zwyczajnie zniszczone. W okresie austriackim fala zniszczeń kontynuuje – dla przykładu zniszczony totalnie zostaje Kościół Santa Lucia projektowana przy udziale wielkiego Andrea Palladio, a na jego miejscu powstaje Stacja Kolejowa Santa Lucia (w 1860 roku). Rok później, w 1861 roku, Wenecja zostaje przyłączona do Państwa Włoskiego i miasto z wielką werwą zaczyna odbudowywać swoje ogromne dziedzictwo, szczególnie niezwykle cenne pałace nad Wielkim Kanałem.

Dzisiaj kanał jest główną osią transportu miasta i poruszają się po nim niezliczone łódki, łódeczki, prywatne taksówki, tramwaje wodne, barki transportowe i oczywiście gondole, ale ruch regulowany jest ścisłymi zasadami i przepisami. Nie każdy może pływać po Canale Grande! Silniki powodują fale, które są groźne dla kruchych fundamentów pałaców i podmywają ich stabilność dlatego też wprowadzanie są ciągle nowe ograniczenia w wydawanych pozwoleniach. Jedynie vaporetti nie podlegają ograniczeniom, ale stanowią najważniejszy środek komunikacja publicznej miasta i bez nich poruszanie się po Wenecji byłoby praktycznie niemożliwe.

Kanał Grande jest fantastyczną sceną dla dwóch (z trzech) najważniejszych weneckich manifestacji tradycji: to tutaj w pierwszą niedzielę września odbywa się słynny wyścig gondoli czyli Regata Storica, a 21 listopada każdego roku Festa della Madonna della Salute podczas której mieszkańcy miasta dziękują Madonnie za uratowanie z wielkiej zarazy dżumy w latach 1630-1631. Aby dowiedzieć się więcej o tych tradycyjnych weneckich imprezach kliknij tutaj: