O Italii / FRIULI VENEZIA GIULIA / GORIZIA

Na skraju narodów, kultur, języków, historycznych zawirowań i trudnych decyzji - GORIZIA

Gorizia to miasto pomiędzy państwami, pomiędzy kulturami, językami, tradycjami. Położone jest dosłownie na samej granicy włosko – słoweńskiej, a przejeżdżając przez centrum nie są rzadkością znaki drogowe, które informują nas o tym, że do Słowenii mamy 200 lub 500 metrów. 

Przez lata Gorizia należała do Austrii, a bogata arystokracja habsburska ukochała jej łagodny klimat i często odwiedzała okolice, stąd też bardzo często nazywano Gorizię „Austriacką Niceą”. Kilkadziesiąt lat później staje się jednym z symboli zimnej wojny po tym jak w 1947 roku granica włosko – jugosłowiańska została poprowadzona dokładnie przez środek miasta, przecinając Piazza della Transalpina na dwie części – włoską i jugosłowiańską. Miejsce to nazywane było przez wielu „ostatnią wschodnią granicą Europy”, aż do roku 2004, kiedy w Europie zapanował nowy porządek i plac znowu stał się wspólny dla Włochów i Słoweńców. Dzisiaj można spokojnie spacerować jedną nogą we Włoszech, a drugą na Słowenii, bo granica zniknęła, ale w wyniku układów politycznych po II Wojnie Światowej miasta pozostały dwa: Gorizia po stronie włoskiej oraz Nova Gorica po stronie słoweńskiej.

Samo miasto liczy około 34 tysięcy mieszkańców, ale administracyjnie tworzy jeden wspólny obszar urbanistyczny razem ze słoweńską Nową Gorizią i San Pietro Vertoiba, który zamieszkuje około 75 tysięcy osób – Włochów i Słoweńców. Do roku 1947 te trzy miasta stanowiły jedno, w 1947 roku rozdzielono je pomiędzy Italię i Jugosławię; powróciły do wspólnego administrowania w maju 2011. Ze względu na swoje położenie i historię Gorizia jest miejscem gdzie łączy się ze sobą kultura romańska, słowiańska i germańska.

Sama nazwa miasta dobrze opisuje jego charakter – włoska Gorizia pochodzi od słoweńskiego słowa gorica, która oznacza wzgórze, małą górę. Nazwa ta po raz pierwszy pojawiła się w 1001 roku w dokumentach Ottona III. Gorizia jest więc miastem na wzgórzu i miastem przez wzgórza otoczonym – najstarsza część, czyli Dzielnica Zamkowa, jest oczywiście położona na wzgórzu nad dzisiejszym centrum, a spoglądając na okolicę z tego właśnie miejsca zobaczymy, że miasto otoczone jest ciągiem niewysokich wzgórz tzw. Collio.

Miasto ma korzenie rzymskie – w miejscu obecnej Gorizii powstały pierwsze osady wzdłuż Via Gemina - drogi prowadzącej z Akwilei do dzisiejszej Lubljany. Na przestrzeni wieków panują tutaj i germańskie rody z Bawarii, i Akwileja, i Wenecja, i Austria, a wschodnie wpływy słowiańskie, zarówno kulturowe, językowe jak i handlowe zawsze były bardzo silne – stąd też Gorizia sama nie wie jakiej tak naprawdę jest narodowości;)

Nad miastem góruje zamek – Castello di Gorizia. To najstarsza część miasta, tzw. Borgo Castello czyli dzielnica zamkowa. Aby się tam dostać należy wspiąć się stromą drogą z położonego niżej centrum lub wyjechać samochodem i zaparkować na darmowym parkingu pod samym zamkiem. Wzgórze nie jest wysokie, bo liczy tylko 155 metrów n.p.m., ale dominuje nad resztą miasta. Sam zamek powstał w XI wieku, ale był wielokrotnie przebudowywany. Wenecjanie ufortyfikowali go i pozostawili po sobie pieczęć – symbol skrzydlatego lwa nad wejściem. Zamek otoczony jest dzisiaj niewielkim, ale przyjemnym parkiem, a wnętrza są siedzibą Muzeum Historii Średniowiecznej Gorizii (Museo del Medioevo Goriziano). Pod zamkiem leży dzielnica zamkowa (Borgo Castello) ze stromymi ulicami i średniowiecznymi domami, na teren której wjeżdża się przez elegancką bramę Porta Leopoldina. Brama ta jest częścią murów obronnych otaczających wzgórze, które powstały za czasów Cesarza Leopolda w XVII wieku. Ważnym zabytkiem jest również Kościół Santo Spitito, późnogotycki, wybudowany na przełomie XIV i XV wieku.

U podnóża zamku rozłożyło się miasto ze swoimi uroczymi placami i pałacami. Warto zobaczyć Piazza Sant’Antionio z eleganckim Pałacem Lantieri otoczonym portykami. Sercem miasta jest kolejny plac - Piazza della Vittoria, nad którym dominuje Kościół św. Ignacego – barokowy, bogato zdobiony, wzorowany na Kościele Il Gesù w Rzymie. Ten sam święty znajduje się także na kolumnie przed Ratuszem. Na placu jest również Fontanna Neptuna. Plac jest dużą otwartą przestrzenią, na której rosną drzewka oliwne, otoczony jest przez kawiarnie i sklepy i doskonale widać z niego zamek.

Pomiędzy wspomnianymi wyżej placami znajduje się Katedra – Duomo di Santi Ilario e Taziano. Poświęcona pierwszym lokalnym męczennikom jest dzisiaj przepięknym barokowym kościołem z oryginalnym wnętrzem. Prosta fasada z białego kamienia zwieńczona figurą Matki Boskiej powstała w pierwszej połowie XX wieku. W miejscu dzisiejszej katedry w XV wieku powstała Kaplica Świętego Acazio, która pod panowaniem austriackim zostaje przebudowana na obecny kościół. Wnętrze ozdobione cudownymi stiukami, pełne jest marmurowych i złoconych dekoracji. W ołtarzu głównym obraz przedstawiający Wniebowzięcie NMP. Miejsce to odwiedziło kilku papieży, a 2 maja 1992 roku przybył tutaj Jan Paweł II.

Poza ścisłym centrum znajduje się jeszcze jedno miejsce warte odwiedzenia: to Palazzo Coronini Cronberg. Przepiękny przykład pałacu mieszkalnego arystokracji Gorizii wybudowany pod koniec XVI wieku, do dzisiaj przechowuje cenne dzieła sztuki i jest umeblowany w stylu barokowym. To w tym pałacu umiera Król Francji Karol X Burbon, spędzając lata na wygnaniu. Pałac otoczony jest przepięknym ogrodem, zrealizowanym pod koniec XIX wieku. Można go zwiedzać każdego dnia do zachodu słońca, a wstęp jest darmowy. Z kolei wstęp do pałacu kosztuje 5 euro bez przewodnika. Można również zamówić zwiedzanie z lokalnym przewodnikiem zarówno dla turystów indywidualnych, jak i dla grup.

Gorizia jest też miastem parków i ogrodów. Oprócz parku przy Pałacu Coronini Cronberg najładniejszym i największym parkiem miejskim jest Giardino delle Azalee – ze sztucznym jeziorkiem, wieloma magnoliami, azaliami i różami, które wiosną i latem przepięknie kwitną. Najwięcej zieleni znajdziemy jednak w okolicy miasta – to tzw. obszar il Collio, rejon sadów, pól, łąk i winnic, pagórków i niewielkich pałaców ukrytych na zielonych wzgórzach.