O Italii / LE MARCHE / CASTELLO DI GRADARA

Romantyczna historia tragicznej miłości zamknięta wewnątrz średniowiecznych murów obronnych

Gradara to niewielka miejscowość na terenie Regionu Le Marche w Prowincji Urbino - Pesaro, położona dosłownie kilka kilometrów od granicy z Emilią Romanią i tylko 5 kilometrów od wybrzeża Morza Adriatyckiego. Miasteczko zamieszkuje niecałe 5 tysięcy mieszkańców, a rocznie odwiedzane jest przez około 500 tysięcy turystów! Jest jednym z ulubionych miejsc wycieczkowych wczasowiczów odpoczywających w okolicy Rimini, Riccione, Cattolica, Gabbice Mare czy Pesaro. Jego popularność tkwi w średniowiecznej delikatności – borgo jest niewielkich rozmiarów z wąskimi, stromymi uliczkami, urokliwymi zaułkami, przyjemnym placem i imponującymi murami obronnymi, które zamykają w sobie cały ten średnowieczny skarb. Historia miasta jest ściśle związana z Rocca czyli górującą nad nim twierdzą, a także z możnymi rodami panującymi w tych okolicach: Malatesta, Sforza, Della Rovere czy Dei Mosca – to dzięki nim Gradara jest dzisiaj na liście I borghi più belli d’Italia.

Średniowieczna Gradara zamknięta murami obronnymi jest dzisiaj niezwykle przyjemnym miasteczkiem na spokojny spacer. Główna ulica Via Umberto I łączy jedyny plac Piazza V Novembre z zamkiem. Wejście do miasteczka prowadzi przez Bramę Zegarową obok której znajduje się Biuro Informacji Turystycznej oraz kasa biletowa dla chętnych na przechadzkę po murach. Warto się tam wspiąć, bo widoki na miasteczko i na okolicę są przepiękne (a cena niewielka – bilet normalny 2 euro, bilet ulgowy 1 euro, dzieci poniżej 10 lat – gratis). Szeroka panorama wzgórz Emilii Romanii i Marche, malutkie domki porozrzucane wśród różnokolorowych pól i łąk, migoczące wstęgi dróg i Autostrady A14, w oddali Morze Adriatyckie, a pod nami czerwone dachy borgo nad którymi czuwa twierdza czyli Castello di Gradara. Mury obronne, które otaczają na całej długości Gradarę mają niecały kilometr długości, ale dodają miasteczku siły i godności.

Zamek Gradara dzięki swojej pozycji już od dawien dawna był miejscem spotkań: ludzi, kultur, towarów i wymian handlowych, walk i pokojów – to tutaj ścierały się wpływy Państwa Kościelnego z wpływowymi i możnymi rodami Marche i Emilii Romanii, to tutaj podejmowana ważne decyzje polityczne i handlowe. Obecnie zamek jest nie tylko celem licznych wycieczek turystycznych, ale i miejscem wielu wydarzeń kulturalnych, muzycznych i artystycznych.

Forteca wznosi się na wzgórzu o wysokości 142 metrów n.p.m i powstała w XII wieku. Około 1150 roku wpływowa Rodzina De Griffo chciała pochwalić się swoją potęgą przez papieżem budując potężną twierdzę na granicy z Państwem Kościelnym, co między innymi doprowadziło do konfliktu z papiestwem i do przekazania tych ziem Rodowi Malatesta, panom Rimini, Ceseny i Pesaro. To właśnie Malatesta pomiędzy XII, a XIV wiekiem wznieśli mury obronne, które są dzisiaj największą atrakcją Gradary. W 1445 roku Galeazzo Malatesta sprzedaje borgo Rodowi Sforzów, co w efekcie doprowadza do potężnego konfliktu pomiędzy oboma rodzinami. Kiedy Francesco Sforza przybywa do Gradary, aby objąć swoje nowo nabyte ziemie w posiadanie wojowniczy Sigismondo Pandolfo Malatesta odmawia przekazania mu Gradary, nie chce również zwrócić pieniędzy. W związku z tym nieoczekiwanym buntem ze strony Malatesta, w 1446 roku Francesco Sforza przybywa do Gradary ze swoją armią i przez 40 kolejnych dni próbuje odebrać miasteczko siłą. Sigismondo nie poddaje się i dzięki przewadze liczebnej oraz wsparciu okolicznej ludności nie oddaje Gradary Sforzom, a przegrany Francesco jest zmuszony odstąpić i pozostawić fortecę w rękach Malatesta. Sigismondo szybko pożałował swojego czynu: nie dość, że zostaje na niego nałożona ekskomunika to jeszcze wchodzi w bezpośredni konflikt z Federico da Montefeltro, który siłą odbiera mu Gradarę i przekazuje Kościołowi. Od tej pory Gradara przechodzi z rąk do rąk jeszcze kilka razy na przestrzeni wieków: Della Rovere, Borgia i Medyceusze przekazują sobie twierdzę na skutek przeróżnych politycznych manipulacji. Ostatecznie w 1641 roku Gradara wraca w ręce papieża i to początek jej końca – jej agonia trwa aż do roku 1920 roku kiedy zamek zostaje zakupiony przez Rodznię Zanvettori. Budynek twierdzy i cały pas murów obronnych są właściwie w ruinie  i nowy właściciel tego miejsca Umberto Zanvettori rozpoczyna ich żmudną i trudną odbudowę chcąc przywrócić miastu średniowiecznego i renesansowego splendoru. W 1928 roku, po śmierci Umberto, wdowa sprzedaje twierdzę Państwu Włoskiemu, które kontynuuje odbudowę Gradary aż do 1983 roku. Dzisiaj możemy podziwiać przepięknie zrekonstruowane i odbudowane miasteczko i poczuć ducha czasów średniowiecza spacerując wzdłuż masywnych murów i podziwiając cudowną panoramę okolicy.

Gradara ma także tajemniczą i tragiczną miłość zapisaną na kartach swojej historii. Wspominał już o niej nawet wielki Dante Alighieri w Boskiej Komedii: około roku 1275 Guido da Polenta, pan Rawenny wydaje za mąż swoją córkę. Francesca zostaje poślubiona jego wiernemu sprzymierzeńcowi Giovanni Malatesta z Rimini, który był dobrym rycerzem i wojownikiem, ale złym człowiekiem. Giovanni wysyła do domu Guido swojego brata Paolo, który miał przywieźć mu obiecaną dziewczynę. Francesca i Paolo zakochują się w sobie, a kiedy Giovanni odkrywa zdradę zabija ich obu, właśnie tutaj, na Zamku Gradara…